บทที่12 การสืบพันธุ์ของพืชมีดอก

 

12. การสืบพันธุ์ของพืชมีดอก

อวัยวะสืบพันธุ์ของพืชคือ ดอกซึ่งแบ่งออกเป็น2ประเภทใหญ่ๆคือ 1. ดอกเดี่ยว เช่น ดอกมะเขือ ดอกชบา และดอกกุหลาบเป็นต้น 2. ดอกช่อ เช่น ดอกทานตะวัน บานไม่รู้โรย เป็นต้น          ส่วนประกอบของดอกไม้ 1. ก้านดอก(PEDUNCLE) 2. กลีบเลี้ยง(SEPAL) 3. กลีบดอก(PETAL) 4. อวัยวะสืบพันธุ์เพศผู้(STAMEN)ประกอบด้วยอับละอองเรณู(ANTHER) และก้านชูเกสรตัวผู้(FILAMENT) 5. อวัยวะสืบพันธุ์เพศเมีย(PISTIL)ประกอบด้วยยอดเกสรตัวเมีย(STIGMA)และก้านชู เกสรตัวเมีย(STYLE)            ข้อควรจำ -  ดอกสมบูรณ์ (COMPLETE FLOWER) คือดอกไม้ที่มีส่วนประกอบครบ(ทั้ง2-5) -  ดอกไม่สมบูรณ์ (INCOMPLETE FLOWER) คือดอกไม้ที่มีส่วนประกอบไม่ครบ -  ดอกสมบูรณ์เพศ(PERFECT FLOWER) คือดอกที่มีอวัยวะสืบพันธุ์ทั้งเพศผู้และเพศเมีย -  ดอกไม่สมบูรณ์เพศ (IMPERFECT FLOWER) คือดอกที่มีอวัยวะสืบพันธุ์เพศผู้หรือเพศเมียเพียงเพศเดียว             ตัวอย่างข้อสอบ       PERFECT FLOWER มีลักษณะตรงกับข้อใด ก.  มี CALYX,COROLLA,ANDROECIUM ข.  มี CALYX,BRACT,COROLLA,ANDROECIUM ค.  มี CALYX,BRACT,COROLLA,GYNOECIUM ง.   มี PERIANT, ANDROECIUM,GYNOECIUM ตอบ ง.                                การถ่ายละอองเรณู และการปฏิสนธิ       การถ่ายละอองเรณู(POLLINATION) หมายถึงการที่ละอองเรณูตกลงยอดเกสรตัวเมีย       การปฏิสนธิซ้อน(DOUBLE FERTILIZATION) เกิดขึ้นโดยละอองเรณูสร้างPOLLEN TUBE เป็นหลอดงอกลงไปตามคอเกสรตัวเมียและสเปิร์มนิวเครียส 2 อัน เข้าไปตามหลอด เพื่อเข้าไปผสมกับไข่โพล่านิวเคลียส       SPERM NUCLEUS(n) + EGG(n) ZYGOTE(2n)       SPERM NUCLEUS(n) + POLAR NUCLEUS(2n) ENDOSPERM(3n)                 ตัวอย่างข้อสอบ       การถ่ายละอองเรณูหมายถึง ก.  สเปิร์มนิวเคลียสรวมตัวกับเซลล์ไข่ ข.  ละอองเรณูตกลงบน STIGMA ค.  ละอองเรณูตกลงบน OVULE ง.  ละอองเรณูติดไปกับขาแมลง ตอบ ข.       ส่วนของมะพร้าวที่มีโครโมโซม 3n คือ ก.  เนื้อมะพร้าว ข.  จาวมะพร้าว ค.  กะลามะพร้าว ง.  เปลือกมะพร้าว ตอบ ก.              ข้อควรจำ       ภายหลังการปฏิสนธิซ้อน มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นภายในของพืชดอกดังนี้ -  รังไข่ เจริญไปเป็น ผล -  ผนังหุ้มรังไข่ เจริญไปเป็น เปลือก,เนื้อของผล -  ออวุล เจริญไปเป็น เมล็ด -  ไซโกด(ไข่+สเปิร์ม) เจริญไปเป็น ต้นอ่อน -  โพล่า นิวเคลียส + สเปิร์ม เจริญไปเป็น เอนโดรสเปิร์ม(อาหารเลี้ยงต้นอ่อน) -  ANTIPODAL และ SYNERGIDS สลายตัว              ตัวอย่างข้อสอบ       หลังจากการปฏิสนธิแล้ว OVULE จะกลายเป็น ก. เมล็ด ข.  ผล ค.  เปลือกเมล็ด ง.  ต้นอ่อน ตอบ ก.                  ชนิดของผล       แบ่งตามวิธีการเกิดของผล 1. ผลเดี่ยว(SIMPLE FRUIT) เกิดจากรังไข่อันเดียวในดอกเดียว เช่น มะม่วง 2. ผลกลุ่ม (AGGREGATE FRUIT) เกิดจากกลุ่มของรังไข่ในดอกเดียวอยู่อัดรวมกันแน่นจนเหมือนเป็นผลเดียว เช่น น้อยหน่า 3. ผลรวม (MULTIPLE FRUIT)เกิดจากรังไข่ของดอกช่อเชื่อมรวมกันคล้ายผลเดี่ยว เช่น ขนุน                  เมล็ดประกอบด้วยส่วนต่างๆดังนี้ 1. เปลือกหุ้มเมล็ด 2. เอนโดรสเปิร์ม เป็นอาหารของเอมบริโอ 3. เอมบริโอ เจริญไปเป็นต้นอ่อน       ข้อความใดที่เหมาะที่สุดในการอธิบาย “เมล็ด” ก. ส่วนที่อยู่ภายในผล ข. มีลักษณะแข็ง ค. เป็นแกมมีโทไฟท์ที่เปี่ยนมาเป็นสปอโรไฟท์ ง. เป็นเอมบริโอของพืชที่มีส่วนที่เป็นอาหารล้อมรอบ ตอบ ง.                     การงอกของเมล็ด(GERMINATION)       การงอกของเมล็ดต้องอาศัยปัจจัยอย่างน้อย 3 อย่าง คือ 1. น้ำหรือความชื้น 2. ก๊าซออกซิเจน หรืออากาศหายใจ 3. อุณหภูมิที่เหมาะสม       เมื่อพืชงอกแล้วต้องอาศัยปัจจัยต่อไปคือแสงและอาหารในดิน               ข้อควรระวัง แสงและแร่ธาตุในดินไม่ใช่ปัจจัยในการงอกของเมล็ด                ตัวอย่างข้อสอบ       สิ่งที่เกิดขึ้นมากที่สุดในขณะที่เมล็ดกำลังงอกคือ ก. การแบ่งเซลล์ ข. การหายใจ ค. การสร้างอาหาร ง.  การดูดแร่ธาตุ ตอบ ข.       สภาวะใดที่ไม่จำเป็นต่อการงอกของเมล็ดพืชโดยส่วนใหญ่ ก. มีออกซิเจนเพียงพอสำหรับการหายใจ ข. มีน้ำเพียงพอสำหรับปฏิกิริยาเอนไซม์ ค. มีอุณหภูมิเหมาะสม สำหรับปฏิกิริยาเอนไซม์ ง.  มีแสงเพียงพอสำหรับใบเลี้ยง ตอบ ง.                                      ดัชนีการงอกของเมล็ด       การวัดค่าดัชนี วัดได้จาก ผลบวกของ[จำนวนต้นที่งอกในแต่ละวัน/จำนวนวันหลังเพาะ]       การงอกแบ่งออกเป็น 2 แบบคือ 1.  HYPOGEAL เป็นการงอกของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว ขณะงอกใบเลี้ยงจะจมอยู่ใต้ดิน 2.  EPIGEAL เป็นการงอกของพืชใบเลี้ยงคู่ขณะงอก ใบเลี้ยงจะอยู่เหนือดิน                ตัวอย่างข้อสอบ ในการงอกของเมล็ดถั่วดำ ข้อใดแสดงลำดับของส่วนที่แสดงให้เห็นได้ถูกต้อง ก. เอพิคอตติว ไฮโพคอตติว รากแก้ว ข. ไฮโพคอตติว รากแก้ว เอพิคอตติว ค. รากแก้ว เอพิคอตติว ไฮโพคอตติว ง. รากแก้ว ไฮโพคอตติว เอพิคอตติว ตอบ ง.                                     การพักตัว(DORMANCY)ของเมล็ด       เมล็ดแต่ละชนิดมีสภาพฟักตัว นานไม่เท่ากันเนื่องจาก 1. มีเปลือกที่แข็งจนน้ำและออกซิเจนเขาไปไม่ได้ เช่น เมล็ดพุทรา 2. มีสารยับยั้งการงอกเคลือบอยู่ที่ผิวเมล็ด เช่น เมล็ดมะเขือเทศ 3. เอมบริโอภายในยังไม่พร้อมที่จะเจริญเติบโต จนกว่าปัจจัยการงอกจะเอื้ออำนวย เช่น เมล็ดขนุน            ข้อควรจำ       การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ          การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช เช่น อวัยวะ เซลล์ หรือโพรโทพลาสต์ มาเลี้ยงในอาหารสังเคราะห์ ที่ปราศจากเชื้อจุลลินทรีย์ต่างๆ ภายใต้สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม           เมล็ดเทียม (ARTIFICIAL SEED) เป็นการนำเซลล์ของพืชที่เจริญมาจากการเพาะเนื้อเยื่อมาทำเอมบริโอเทียม (SOMATIC EMBRYO) แล้วห่อหุ้มด้วยสารอาหารที่ทำหน้าที่เป็นเอนโดรสเปิร์ม แล้วห่อหุ้มด้วยส่วนที่แข็งแทนเปลือกหุ้มเมล็ด